Het raadsel van Zutphen
Bron: Het gezicht van Nederland
Imponered is de aanblik van de stad aan de rivierzijde. De statige negentiende-eeuwse wit-gepleisterde huizen langs de ijssel maken een 'grootsteedse', ja bijna "internationale"indruk.
Of benader de stad van de andere kant, vanuit het noorden. Een brede alee, de Deventerweg, voert u langs rijk geornameerde Jugendstil-panden van rond de eeuwwisseling en langs het oude verdedigingswater de Grote Gracht naar de Zutphense binnenstad. Een binnenstad met een dichte bebouwing, gave aaneengesloten gevelwanden, met ruime pleinen en intieme hofjes, met kerken en kloosters, met musea en bibliotheken, met openbare gebouwen, en.... met sfeer!
Na een eerste bezoek aan Zutphen zult u onder de indruk zijn en zult u denken dat Zutphen werkelijk een grote stad met - zo gokken dan de meesten bezoekers de stad op veertigduizend, vijftigduizend, ja misschien wel zestigduizend inwoners, maar het zal u verbazen: Zutphen telt niet meer dan zo'n vijfendertigduizend inwoners. EEN RAADSEL? hoe kan een stad met "grootsteedse" stedenbouwkundige elementen slechts een kleine 35.000 inwoners tellen?
Het betrekkelijk geringe aantal inwoners enerzijds en het in vele opzichten grootsteedse karakter van Zutphen anderzijds, zijn niet met elkaar in tegenspraak. Het facinerende van Zutphen is dat vele elementen uit 800 jaar stadsgeschiedenis verankerd zijn geraakt in de stad, en er een wezelijk deel van zijn geworden.
Dat geldt niet alleen voor de uiterlijke verschijningsvorm - gebouwen - kunstvoorwerpen, stratenpatroon, e. d. - maar ook voor het "innerlijke leven" van de stad. Het verleden is in Zutphen niet een opgepoetst stuk antiek, maar een dynamische factor in het moderne leven van heden.
De Rotterdamse hoogleraar W.Th.M. Frijhoff, Zutphen-kenner bij uitstek, verwoordt die relatie heden-verleden als volgt:
'De levende stad van heden is tegelijk een rest van het verleden, en een rijke rest. Althans voor de goede verstaander, die de sporen van het verleden weet te lezen, die zijn verbeelding kan laten werken en die niet bang is voor zijn emoties. Aantrekkelijke steden zijn steden vol spanning. Het geheim van zulke steden is dat we op elke straathoek het gevoel krijgen dat er iets gebeurd is (...) Dat we, kortom zelf delen in een geschiedenis die onherroepelijk voorbij is en toch nog bijna tastbaar. Zulke steden zijn steden om van te houden (...) Het zijn steden die ons leven verrijken. Zutphen is zo'n stad'.
Inderdaad , voor degene die zijn verbeelding kan laten werken is Zutphen een zeer rijke stad. De beroemde en in Warnsveld bij Zutphen overleden dichteres Ida Gerhardt (1905-1997) heeft misschien wel op de mooiste wijze deze verrijkende werking van een stad als Zutphen onder woorden gebracht in een van haar gedichten: